Hukuk Devleti Nedir? Ne Zaman Kabul Edildi? Özellikleri Neler?

Hukuk devleti, hukuk değerlerine bağlı devlettir. Buna göre hukukun üstünlüğünü tanımaktadır. Devlet yetki ve organizasyonu kanunlarla sağlanmaktadır. Öte yandan vatandaşların hak ve sorumlulukları yasalar ile belirlenir ve korunur. Hukuk düzenine bağlı olan hukuk devletleri ile vatandaşlar keyfi uygulamalardan korunur çünkü devletin müdahale edebileceği alanlar belirlenmiştir, ötesine müdahale edilemez. Mahkemeler bağımsızdır ve herkesin erişim hakkı mevcuttur.

Hukuk Devleti Ne Zaman Kabul Edildi?

Hukuk devleti 20 Ocak 1921 tarihinde kabul edildi. Bu tarihte 1921 Anayasası kabul edilmiş bulunmaktadır. 1921 Anayasası çerçeve bir anayasadır. Hukuk devleti nezdinde önemli olan yönetim şeklidir ve hukuk devletleri Cumhuriyet ile yönetilirler. Devletin yönetim şeklinin Cumhuriyet olduğu anayasal olarak 1921 Anayasasında düzenlenmiştir.

Hukuk Devleti İlkesi İlk Kez Hangi Anayasada Yer Almıştır?

Hukuk devleti ilkesi ilk kez 1961 Anayasasında yer almıştır. Buna göre 1961 Anayasası’nın 2. maddesinde açıkça Türkiye Cumhuriyeti’nin bir hukuk devleti olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte 27 Mayıs 1960 Devrimi’nin yapılma amaçlarından birisidir. 1961 Anayasası’nın baştaki ilkeleri arasında da hukuk devletini oluşturmak mevcuttur.

Hukuk Devletinin İlkeleri Nelerdir?

Devleti oluşturan temel 3 erk; yasama, yürütme ve yargı hukuka tabi olmalıdır. Hukuksal zemine ve Anayasanın barındırdığı ruha uygun şekilde erkler mevcudiyetlerini sürdürmelidir. Yargı erki tam bağımsız ve tarafsız olmalıdır. Bu şartları ancak Cumhuriyet rejimi sağlayabilmektedir.

• Anayasanın üstünlüğü ilkesi kabul edilmelidir. Buna göre Anayasaya aykırı kanun çıkarılmamalı, idare kanunlarla belirlenen sınırlar içerisinde kalmalı ve yargı Anayasa’ya uygunluk denetimi yapmalıdır.
• Yönetimin yasallığı ilkesi mevcut olmalıdır. Yönetim Anayasaya göre meşru olmalıdır. İş ve işlemler kanun çıkarılarak yerine getirilmelidir.
• Hukuki belirlilik ilkesi mevcut olmalıdır. Buna göre keyfilik ortadan kaldırılmıştır. Haklar ve müeyyideler belirlidir. Toplum, hukuken önünü görebilmektedir.
• Hukuki güvenlik ilkesi mevcut olmalıdır. Bu ilke gereğince hukuk kuralları belirli ve istikrarlı olmalarının yanında toplum nezdinde kuralların olması gerektiği ve eşit şekilde uygulandığının inancı mevcuttur.
• Eşitlik ilkesi bulunmalıdır. Buna göre herkes haklara ulaşırken ve haklarını kullanırken eşittir. Yargı herkese eşit davranır.

Hukuk Devletinin Esas Amacı Nedir?

Hukuk devletinin esas amacı bireyin haklarını ve özgürlüklerini otoriteye karşı korumaktır. Bunun için hukuk devleti nezdinde birçok ilke ve kural getirilmiştir. Güçlü olan devletin karşısında güçsüz olan bireyi korumak için devletin gücü kanunlar ile sınırlanmış; devleti denetleyecek makamlar getirilmiş, en önemlisi kamu hukuku oluşturularak bir denge kurulmuştur. Hukuk devletinin yegane amacı insanı korumaktır. Bu husus devletin kalıcı olmasının da anahtarıdır

Hukuk Devletinde Anayasa Neyi İfade Eder?

Hukuk devletinde Anayasa devlet kurumunun temelini ifade eder. Buna göre devletin esasları Anayasa ile belirlenir. Söz konusu esaslar devletin yönetim şeklini, dilini, teşkilatlanmasını, sahip olduğu hak ve yetkileri düzenler. Öte yandan bireylerin sahip oldukları temel hak ve özgürlükler yine Anayasa’da düzenlenir. Anayasa, devletin ve bireylerin varoluşlarının teminatıdır. Temeli Anayasa’dan alınmayan hiçbir şey devlet tarafından uygulanamaz. Anayasaya aykırı kanun çıkarılamaz, temel hak ve özgürlükler kısıtlanamaz, devlet yönetilemez. Bu hususların sağlanması için yargı erki çeşitli denetimler yapar.

Hukuk Devleti Anlayışı İlk Olarak Hangi Uygarlık Döneminde Ortaya Çıkmıştır?

Hukuk devleti anlayışı ilk olarak Sümer Uygarlığı döneminde ortaya çıkmıştır. Bilindiği üzere yazıyı Sümerler bulmuştur. Bununla birlikte kanunları ve hukuki metinleri yazılı olarak üretme ilk defa Sümerler tarafından uygulanmıştır. Daha sonra diğer Mezopotamya uygarlıkları tarafından benimsenmiştir. Bilinen ilk Sümerce hukuk metinleri Urukagina Kanunları’dır. Buna göre belirli yazılı kanunların toplum üzerinde uygulanması gerçekleştirildiği için hukuk devleti anlayışının ilk olarak Sümer Uygarlığı döneminde ortaya çıktığı kabul edilmektedir.

Hangi Anayasa Döneminde Hukuk Devleti Ön Plana Çıkmıştır?

1961 Anayasası döneminde hukuk devleti ön plana çıkmıştır. 27 Mayıs 1960 Devrimi neticesinde hazırlanan 1961 Anayasası, tarihimizdeki en ilerici Anayasa olarak kabul edilmektedir. Buna göre başlangıç ilkeleri arasında Atatürk İlke ve İnkılapları ve Milli Mücadele ruhu gerekleri sayılmıştır. Aynı ilkeler arasında yeni Anayasanın getiriliş amaçları arasında hukuk devleti nosyonunun sayıldığı görülmektedir. Gerçekten de hukuk devleti olmak ile Cumhuriyet rejiminin uygulanması arasında doğrudan bir bağ vardır. Hukuk devleti olunması Cumhuriyet’i korumanın gereğidir.

Demokrasi Ve Hukuk Devleti Arasındaki İlişki

Demokrasi ve hukuk devleti arasındaki ilişki doğrudandır. Gerçek bir demokrasi ortamı hukuk devletinin gerekleri mevcut olmadan sağlanamaz. Bununla birlikte şüphesiz hukuk devleti olabilmek için demokrasinin tamamen uygulanabilmesi gerekmektedir.

Demokrasi kavramı birçok açıdan ele alınabilir. Buna göre demokrasi özgürlük, seçme ve seçilme hakkı, kendi kendini yönetme ve eşitlik kavramlarını bünyesinde barındırır. İşte söz konusu kavramlar başta Anayasa olmak üzere hukuk devleti kurumları tarafından tanımlanır, oluşturulur, uygulanır ve korunur. Aksi halde içi boş kavramlar olmanın ötesine geçemez hatta anti-demokratik uygulamalara sebep gösterilir. Bunun için söz konusu esasların sınırlarının iyi çizilmesinin yanında bağımsız ve tarafsız bir yargı tarafından güvence altına alınması gerekmektedir. Devlet de yargı denetimi altında tutularak temel hak ve özgürlüklerin Anayasaya aykırı bir şekilde kısıtlanmasının önüne geçilmiş olmaktadır.

Demokrasi, hukuk devleti olmanın bir gereğidir ve sonucudur. Hukuk devleti esasları demokratik bir ortamda uygulanabilir. Öte yandan demokrasi aletleri hukuk devleti çatısı altında yaşayabilir. Bu nedenle en demokratik rejim olan Cumhuriyet, devlet nezdinde hukuk devleti olmalıdır.