İçindekiler
Hukukun üstünlüğü kavramı, bir yönetimde hukuka ve kanunlara duyulan saygının, hukukun bir topluluktaki yetkisinin yüksekliğini ifade etmektedir. Bu kavramın kabul edildiği yönetimlerde her birey hukuk önünde eşit hak ve yetkilere sahiptir.
Hukukun Üstünlüğü Hangi Anlayışın Ürünüdür?
Hukukun üstünlüğü temel insan haklarını savunan hümanist anlayışın ürünüdür. Bu anlayışa göre her insanın yalnızca insan olmaktan doğan bazı temel hak ve özgürlükleri vardır. Bu hak ve özgürlükler içinde en önemlilerinden biri hukuk düzeni karşısında her vatandaşın eşit olmasıdır.
Anayasanın Üstünlüğü Neyi İfade Eder?
Anayasa, diğer tüm kanunların uymasını gereken temel çerçeveyi çizen bir kanundur. Bir ülkede yürürlüğe konacak hiçbir kanun Anayasa’ya aykırı olamaz. Bu nedenle Anayasa diğer kanunlara göre üstün konumdadır. Anayasa’ya uygun olmayan kanunların, tüzüklerin, yönetmeliklerin ve mahkeme kararlarının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulur.
Kanun Üstünlüğü Ne Zaman Kabul Edildi?
Ülkemizde kanunun üstünlüğü Cumhuriyetin ilanı ile birlikte demokratik yaşama geçiş ile kabul edilmiştir. Demokratik yönetimlerde yönetici sınıf da tıpkı diğer vatandaşlar gibi Kanuna uymak ile yükümlüdür. Ancak monarşik yönetimlerde yöneticiler sınırsız yetkiye sahiptir. Bu nedenle onları Kanuna uymaya zorlayacak ve hukukun üstünlüğünü temin edecek bir mekanizma bulunmamaktadır.
Monarşik liderler kanuna saygı duymak zorunda değildir, ancak demokratik yönetimlerde halkın belirlediği yöneticiler de tıpkı diğer yurttaşlar gibi kanuna uymak ile yükümlüdür. Demokratik toplumları, monarşik yönetimlerden ayıran en önemli özelliklerin başında da, devlet yöneticilerinin de kanunlara tabi olması gelir.
Hukukun Üstünlüğü Örnekler
Yasama, yürütme ve yargı organlarının bağımsız ve tarafsız olması hukukun üstünlüğüne verilecek en iyi örnektir. Milletvekillerinin göreve başlamadan önce yemin etmesi, demokratik seçimler yapılması, yöneticilerin de işledikleri suçlar nedeni ile yargılanabilmesi de bu kavrama dair verilecek başka örneklerdir.
Hukukun üstünlüğü ile kanunun üstünlüğü farklı kavramlardır. Hukukun üstünlüğü, toplumda en çok değer verilen kavramların eşitlik ve adalet olması anlamına gelir. Kanunun üstünlüğü ise kanunda yazan her hükmün toplumda baskı yolu ile uygulanması demektir. Yani eşit ve adil hükümler içermeyen kanunların baskı ile uygulandığı toplumlarda kanun üstünlüğü vardır, ancak hukukun üstünlüğü yoktur.
Hukukun Üstünlüğünün Demokrasi Açısından Önemi Nedir?
Bu ilkenin benimsenmesi sağlıklı bir demokratik sistemin sürdürülebilmesi için en önemli şartlardan biridir. Hukukun üstünlüğünü benimsemeyen bir toplumda demokratik bir yönetim mümkün değildir.
Hukukun üstünlüğü ilkesi, hukuk kurallarının herkes için uygulanacağını, hiçbir kimseye ya da gruba ayrıcalık tanınmayacağını ifade eden bir ilkedir. Bu ilkeyi benimseyen toplumlarda her birey hukuka saygılıdır. Hukukun üstünlüğü ilkesinin benimsenmediği toplumlarda, belli kişiler kanunun üstünde hareket edecektir. Bu durum tüm vatandaşlara eşit haklar veren ve onların seçtikleri temsilcileri aracılığı ile yönetilmesine dayanan demokratik yönetim şekline aykırıdır. Hukukun üstünlüğünün tanınmadığı toplumlarda belli bir grup kanunun üstünde olacaktır, yani diğer yurttaşlar ile eşit konumda olmayacaktır. Bu durum her birey için özgürlük ve eşitliği kabul eden demokrasi anlayışı ile tamamen zıttır.
