İçindekiler
Kamu hukuku, birey ile üst otorite arasındaki ilişkileri konu edinen hukuk dalıdır. Üst otorite devlet, birey ise otorite altındaki kişi olarak görülmektedir. Buna göre devlet olgusu şüphesiz bireyden daha kapsamlıdır, daha derin ve güçlüdür. Bu nedenle güçlünün karşısında güçsüzü ortak bir paydada buluşturmak için kamu hukuku gelişmiştir. Devlet ile birey arasındaki ilişkinin belirli kurallar çerçevesinde tutulması hem devletin devamını sağlaması hem de bireyin varlığını koruması için çok önemlidir.
Kamu hukuku bu yöndeki kurallar bütünüdür. Bununla birlikte kamu hukuku devletlerin birbirleri ile olan devlet olma unsurlarına yönelik ilişkilerini de konu edinir. Buna göre egemenlik sahası, sınır çizgileri, insanların tabiyeti gibi unsurlar da geniş anlamda kamu hukukunun konusunu oluşturmaktadır.
Kamu Hukuku Dalları Nelerdir?
- Anayasa Hukuku
- Anayasa Yargılaması Hukuku
- İdare Hukuku
- İdari Yargılama Hukuku
- Ceza Hukuku
- Ceza Yargılaması Hukuku
- Vergi Hukuku
- Milletlerarası Genel Hukuku
- İcra İflas Hukuku
Kamu Özel Hukuk Ayrımı Nasıl Yapılır?
Kamu özel hukuk ayrımı tarafların eşit haklara sahip olup olmadıklarına göre yapılır. Bilindiği üzere özel hukuk ilişkilerinde kişiler bir hukuki işlemi yaparken eşit haklara sahiplerdir. Öte yandan kamu hukuku nezdinde bir taraf, yani otorite, müeyyide uygulama yetkisine sahiptir. Özel hukuk işlemi yapmak isteyen kamu tüzel kişileri de özel hukuk hükümleri uyarınca işlemlerini yapabilirler ancak yaptırıma dayalı işlemlerde kamu tüzel kişileri daha fazla yetkiye, hakka sahip oldukları için kamu hukuku alanının konusuna girilecektir.
Ticaret Hukuku Kamu Hukuku Mu?
Ticaret hukuku kamu hukuku değildir çünkü eşit haklara sahip kişilerin birbirleri ile olan ticari ilişkilerine konu olgular ticaret hukukunun konusunu oluşturmaktadır. Ticaret hukuku amacı gereği ticaret hayatının gereklerini düzenlemektedir. Bunu yaparken ticaretin esasları, ticarette kullanılan kıymetli evraklar, ticari tüzel kişilerin tabi oldukları esaslar gibi konular düzenlenir. Önemli olan ayırıcı husus eşit haklara sahip kişiler arasındaki hukuki ilişkilerin düzenleniyor olmasıdır.
Kamu Hukukunun Temel Kavramları
- Özgürlükler esastır. Yasaklar istisnadır. Bu nedenle bir işlem, eylem yasaklanmadı ise yapılabilir.
- Devlet millet, ülke ve egemenlik unsurlarından oluşmaktadır.
- Anayasa’nın üstünlüğü ilkesi kabul edilmektedir. Buna göre Anayasa bağlayıcıdır. Devlet yetkisini Anayasa’dan almaktadır.
- Güçler ayrılığı ilkesi kabul edilmektedir. Buna göre yasama TBMM tarafından yapılır. Yürütme hükümet ve Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilmektedir. Yargı ise tam bağımsız mahkemeler tarafından icra edilmektedir. Söz konusu erkler üç ayaklı bir masa gibidir, birisinin eksilmesi halinde devlet çökecektir.
- İdare, devletin işlemlerini yöneten bir yüzüdür.
- İdare, yazılı hukuk kuralları tarafından kendisine verilmeyen bir yetkiyi kullanamaz.
- İdarenin sınırı yazılı hukuk kuralları ile çizilmektedir.
- Kamu hukuku, güçlü devletin karşısında güçsüz bireyin varlığını ve haklarını koruması için bir denge zemini oluşturması amacını taşımaktadır.
- Zor kullanma yetkisi ancak Devlet eli ile kamu için kullanılabilir.
Kamu Hukukunun Özellikleri Nelerdir?
Kamu hukuku özellikleri arasında hukuki işlemlerin bir tarafının devlet olması önem arz etmektedir. Buna göre devlet güçlü konumda, karşısında kişi zayıf konumdadır. Zor kullanma gücü elinde olan devlete karşı bireyin korunması gerekmektedir. Kamu hukuku devletin yetki ve görevlerini düzenleyerek kişilerin özgürlüklerini de korumaktadır.
Kişiler ve devlet arasındaki ilişkileri veya devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerini konu edinen kamu hukuku özelinde eşitlik bulunmamaktadır. Buna göre devletin müdahale edebileceği alanlar sınırlandırılarak kişiler devlete karşı korunmaya çalışılmaktadır. Bu hukuk türünde rastladığımız iptal ve tam yargı davaları, devletin işlemlerine karşı kişilerin başvurabileceği başlıca yollardır. Bu şekilde devletin hukuka aykırı işlemleri iptal ettirilebilecek, uğranılan maddi zarar tazmin edilebilecektir.
Kamu Hukuku Örnekleri
- Kamulaştırma: Devletin kamunun menfaati için özel mülkiyete tabi bir taşınmazın mülkiyetini iktisap etmesi halidir. Esasları kanunla düzenlenmiştir.
- Vergi: Devletin kişilerden belirli şeyleri yapma veya şeylere sahip olma durumu sebebi ile topladığı paradır. Egemenlik hakkına dayanarak toplanır ve esasları vergi kanunları ile belirlenir.
- Yıkım Kararı: Belediye encümeni tarafından İmar Kanununa aykırı yapıların yıkılmasına yönelik karar alınabilir ve yıkım işlemi bu karar doğrultusunda yerine getirilir. Örneğin 7255 sayılı Kanun uyarınca yapılan değişiklikler ile birlikte açıkça hukuka aykırı gelen hobi bahçelerine ilişkin yıkım kararlarının ilgili belediyelerce alınması ve yıkılması.
- İcra: Borcunu ödemeyen borçluya veya bir mahkeme ilamını yerine getirmeyen tarafa karşı gereğinin Devlet eli ile zorla yerine getirilmesidir. Örneğin tahliye davasını kaybeden kiracının konutunun icra müdürlüğü vasıtası ile tahliye edilmesi.
- Seyahat Yasağı: Son zamanlarda (Covid-19 pandemisi) sıklıkla karşılaşıldığı üzere idare, Anayasa’da belirtilen şartlar altında, örneğin toplum sağlığının zorunlu kıldığı hallerde, Anayasal bir hak olan seyahat hakkını kısıtlayabilmektedir.
