İçindekiler
Hukuki işlem, kişi tarafından arzu edilen ve hukukun bu arzuya bir sonuç bağladığı irade açıklamaları olarak tanımlanabilmektedir. Hukuki işlem örneği vermek gerekirse;
Hukuki işlemlere örnek olarak sözleşme yapmayı gösterebiliriz. Türk Borçlar Kanunu’nun 1. maddesine göre hukukun sonuç bağladığı bir sözleşme, sözleşmenin taraflarının karşılıklı birbirine uygun irade beyanları ile birlikte kurulur. Yani örneğin bir kişinin bir satıcıya ‘’ Ben sattığın X malını 100 liraya satın almak istiyorum.’’ demesi, satıcının da buna karşılık ‘’ Evet, X malını 100 liraya alabilirsiniz.’’ demesi ile satış sözleşmesi kuran bir hukuki işlem gerçekleşmiş olur. Yani hukuki bir işlemden söz edilmesi için resmi şekle başvurulması şart değildir. Hukukun sonuç bağladığı sözlü ve yazılı beyanlar da birer hukuki işlemdir.
Hukuki İşlem ile Hukuki Fiil Arasında Ne Fark Vardır?
Hukuki fiil, kişinin iradesi ile gerçekleştirilen hukukun sonuç bağladığı her türlü eylemdir. Hukuki fiil kavramı hukuki işlem kavramını da kapsamına alan bir üst kategori olarak nitelendirilebilir. Yani her hukuki işlem bir hukuki fiildir, ancak her hukuki fiil bir hukuki işlem değildir. Hukuki işlemde söz konusu olan arzu ettiği hukuki sonuca yönelik ortaya koyduğu irade beyanıdır. Hukuki fiilde ise kişin gerçekleştirdiği herhangi bir hukuki sonuç doğuran fiil söz konusudur.
Hukuki fiile örnek olarak haksız fiilleri gösterebiliriz. Örneğin bir kişinin malına bilerek ya da ihmal sonucu zarar veren kişi bu zararı tazmin etme borcu altına girer. Burada kişinin oluşan zararı tazmin etme yönünde bir irade beyanı yoktur. Ancak hukuk, onun zarar verici fiiline bir sonuç bağlamıştır. Böylece kişi borç altına girmiştir.
Hukuki İşlem Benzeri Ne Demek?
Hukuki işlem benzeri fiiller, hukuki işlemler ile benzeyen ancak kişinin iradesi yönünden ondan ayrılan irade beyanlarıdır. Hukuki işlem benzerlerinde de kişinin kendi iradesi ile yönelttiği bir beyan vardır, ancak bu beyanın hukuki sonuç doğurması için beyan sahibinin bu sonucu arzulamasına gerek yoktur. Bu duruma örnek olarak temerrüt ihbarı verilebilir. Borçlunun temerrüde düşmesi için alacaklının alacağını talep ettiğine dair ihbarda bulunması yeterlidir. Alacağına ek olarak temerrüt hükümlerinin işletilmesini ve faizi istediğini belirtmese dahi ihbar ile birlikte borçlu temerrüdü hükümleri uygulanmaya başlanır.
Karşılıksız Hukuki İşlem Nedir?
Karşılıksız hukuki işlemler, tek tarafa borç yükleyen hukuki işlemler olarak da bilinir. Bu türden hukuki işlemlerde işlemin taraflarından yalnızca biri borç altına girmektedir. Bağışlama işlemler bu türden işlemlere örnek gösterilebilir. Bağışlama sözleşmesinde taraflardan biri diğerine bir mal, hizmet ya da para vermeyi taahhüt ederken diğer taraf buna karşılık hiçbir şey verme, yapma ya da yapmama borcu altına girmez.
Hukuki İşlemlerde Sebepler Nelerdir?
Kazandırıcı hukuki işlemler olarak da bilinen tasarruf işlemlerinin sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
- İfa Sebebi
- Alacak Sebebi
- Bağışlama Sebebi
- Yenileme Sebebi
- Teminat Sebebi
Hukuki İşlemlerde İrade Sakatlığı Sebepleri Nelerdir?
Hukuki işlemlerde irade sakatlığına sebep olabilecek başlıca haller korkutma, yanılma, aldatma ve aşırı yararlanma (gabin) olarak sıralanabilir.
- Korkutma, bir kişiyi kendisine ya da yakınlarına yönelik ağır ve gerçekçi bir zarar tehlikesi ile baskı altına alarak hukuki işleme dahil olmak zorunda bırakmak olarak tanımlanabilecek hukuki işlem sakatlığıdır.
- Yanılma, kişinin sözleşmenin esaslı unsurları hakkında yanlış bir kanıya sahip olarak hukuki işleme girmesi olarak açıklanabilir. Tarafın, yanılmayı irade sakatlığı olarak öne sürebilmesi için yanılmasında samimi olması, bu yanılmanın yalnızca dikkatsizliğinden kaynaklanmaması gereklidir.
- Aldatma, karşı tarafın kişiyi sözleşmenin esaslı unsurları hakkında bilerek yanılması ile sözleşmenin ortaya çıkması sonucunda oluşur.
- Gabin ya da aşırı yararlanma, kişinin içinde bulunduğu zor durumdan faydalanarak normalde girmeyeceği bir hukuki işleme taraf olması sonucunda ortaya çıkan bir irade sakatlığıdır. Örneğin tedavisi için paraya ihtiyaç duyan ölümcül hastalığa sahip bir kişinin malını değerinin çok altına satması durumu aşırı yararlanmaya örnek gösterilebilir.
Hukuki İşlem Ehliyeti Nedir?
Hukuki işlem ehliyeti, diğer adı ile fiil ehliyeti bir kimsenin iradi davranışı ile hukuki sonuç meydana getirme yeteneği olarak tanımlanabilir. Hukuki işlem ehliyetine sahip olmak için ayırt etme gücüne sahip olmak, kısıtlı olmamak ve ergin olmak gereklidir. Hukuki işlem ehliyeti tam ehliyet ve kısıtlı ehliyet olmak üzere kendi içerisinde ikiye ayrılır.
